Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Bayan Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi kısa ismiyle SU Gender, dünyayı kasıp kavurmaya devam eden Kovid-19 salgınıyla birlikte toplumsal eşitsizliğin arttığını “Kovid-19 Pandemisi Sürecinde Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları İzleme Raporu”yla bir defa daha gözler önüne serdi. Raporda, salgınla birlikte şiddet, eşitsizlikler ve hak ihlalleri azalmadığı üzere savunuculuk alanında bu ihlallere karşı çıkan faaliyetlerde, bu faaliyetlere duyulan gereksinimlerde da düşüş olmadı. Tam tersine pandeminin getirdiği yeni kurallarla birlikte bu muhtaçlığın giderek arttığı ortaya kondu. İzleme raporunda yer verilen araştırmalarda öne çıkan bulgular şöyle:

Karantinada şiddet

“Birleşmiş Milletler Bayan Birimi’nin Mayıs 2020’de yayınladığı İçgörüden Aksiyona: Kovid-19 Devrinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği raporuna nazaran karantina uygulanan ülkelerde, 2019-2020’de yaklaşık 243 milyon bayan şiddete maruz kaldı ve bu sayının pandemiden ötürü oluşabilecek muhtemel güvenlik, sıhhat ve iktisat temelli kasvetlere paralel olarak artması bekleniyor.

Politik Saha Araştırmaları Merkezi’nin 28 kentte yaşayan 1843 bayan iştirakçiyle yürüttüğü araştırma raporuna nazaran Türkiye’de pandemi periyodunda bayana yönelik şiddet yüzde 27,8 artış gösterdi. Bayanların yüzde 43’ü karantinada şiddete uğradığını belirtti. SAHA’nın araştırmasında çocukların uğradıkları şiddet de bayanlara soruldu. Bayanların yüzde 19.3’ü çocuklarının şiddete uğradığını belirtti. Katılanların yüzde 45.9’u karantina sürecinin çocuklara ve bayanlara şiddeti tetiklediğini söyledi. Nisan-Eylül ortasındaki 6 aylık müddette 140 bayan öldürüldü, 135 kuşkulu vefat gerçekleşti, 51 bayan tecavüze ve 84 bayan tacize uğradı. 445 bayan ise şiddet gördü.

Bayan emeği arttı

Türkiye’de KONDA’nın yürüttüğü araştırmalarda 2018 ve 2020 dataları kıyaslandığında bayanların konut içi işlere ayırdıkları emeğin iki katından fazla arttığı görüldü. Buna paralel olarak, BM Bayan Birimi’nin nisan ayında Türkiye’de 1508 şahısla yürüttüğü çalışmada bayanların yüzde 77.6’sı konutun paklığına ve tertibine, yüzde 28.7’si yaşlılara takviye vermeye, yüzde 60’ı yemek yapmaya, yüzde 41’i konut alışverişine pandemi öncesi periyoda nazaran daha fazla vakit ayırdıklarını belirttiler.

463 milyon çocuk…

UNICEF’in ağustos ayında yayımladığı rapora nazaran dünya çapında okul çağında olan çocukların en az 3’te 1’i yani yaklaşık 463 milyon çocuk, uzaktan eğitime erişim sağlayamadı.

Türkiye’de ise uzaktan eğitime geçilmesiyle dezavantajlı çocukların ve kız çocukların eğitime erişiminde ıstıraplar yaşandığı farklı araştırmalar ile raporlandı. Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı’nın (TEGV) mayıs ayında duyurduğu araştırmaya nazaran, eğitime erişmek için çocukların yüzde 59’u cep telefonu ve yüzde 50’si bilgisayar kullanırken, yüzde 4’ü hiçbir araç kullanmıyor.

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) Kovid-19 periyodunda eğitime erişim ile ilgili yayımladığı raporda ise Türkiye’de her 4 öğrenciden 1’ine bir bilgisayar düştü.

‘Evler inançlı liman olmaktan çıktı’

Kovid-19 devrinde raporlardan ve gözlemledikleri örneklere dayanarak değerlendirmede bulunan SU Gender Yöneticisi Hülya Adak, “Evlere çekildiğimiz devirlerde bayana yönelik şiddet, cinsiyete dayalı şiddet ve taciz katlanarak artmış durumda” dedi. Kovid-19 Pandemisi Sürecinde Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları İzleme Raporu’nda toplumsal cinsiyet temelli eşitsizliklerin ve hak ihlallerinin pandemi sürecinde azalmak bir yana daha da derinleşip sayıca artmaya devam ettiği vurgusu yapıldı. Raporda, şu tabirlere yer verildi:

“Pandemi öncesi bayanın istihdama iştiraki üzere mevzularda yaşanan ilerlemeler, pandeminin yarattığı ekonomik tahribatın tekrar öncelikle bayanları ve LGBTİ+’ları etkilemesi sebebiyle tehlike altında. İnançlı alanlar olarak sığınılması beklenen meskenler birçok kişi için daha inançsız. Eril şiddet ömürleri virüs kadar tehdit etmeye devam ediyor. Virüse karşı tedbirler alırken bireylerin maruz kaldıkları eşitsizlikleri ve hak ihalelerini gündeme getirmek ve bu bireylerin haklarını savunma uğraşlarında onlara takviye olmak ehemmiyet taşıyor. Pandemi sonrası olağanlaşma senaryoları konuşulurken, bu senaryoların toplumsal cinsiyet perspektifi içermesi gerekiyor. Eski olağan olarak tanımlanan hayatlar, toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin ve hak ihlallerinin yaygın olduğu aslında çok da ‘normal’ olmayan hayatlardı. Bu nedenle eski olağana dönmek yerine bu sürecin öğrettikleri ve toplumsal cinsiyet perspektifi ile yeni bir olağanın üretimi sürecine öncülük edecek siyaset tekliflerine muhtaçlığımız var. Pandemi bu noktada toplumsal cinsiyet çalışmaları alanında uzun müddettir hayalini kurduğumuz eşit ve adil bir dünyanın tahsisi için bir fırsat sunuyor olabilir. Mevcut olağanların sorgulandığı bu periyotta toplumsal cinsiyet normlarını daha güçlü sorgulamalı ve dayanışma-güçlenme ortamlarını sürdürmeliyiz.”